Μετά τις τελευταίες μεγάλου μήκους ταινίες «Η Δική μας Μαρία Κάλλας» και «Βίος και Πολιτεία του Αληθινού Γιώργη Ζορμπά» του σκηνοθέτη Μπάμπη Τσόκα, έρχεται τώρα ο δημιουργός, να μας παραδώσει το ύψιστο έργο του, βγαλμένο στο αποκορύφωμα της εμπειρίας του και του μεγάλου πάθους του για τον κινηματογράφο. Κυρίως όμως στο έργο αυτό ο σκηνοθέτης βγάζει τα εσώψυχα του που κρατούσε χρόνια κρυμμένα μέσα του. Το έργο ονόμασε «ΘΥΣΙΑ», το οποίο είναι γεμάτο με ιστορικά γεγονότα της Ελλάδας του 20ου αιώνα. Παρουσιάζονται συνταρακτικά συμβάντα και δραματικές στιγμές από οικογενειακές ιστορίες και περιπέτειες που αντιμετώπισαν πολλές ελληνικές οικογένειες από τη Μικρασιατική καταστροφή μέχρι το 1941.
Το έργο στηρίχτηκε στο βιβλίο του Απόστολου Αν. Τάσση «Το ρολόι μέσα στο σύννεφο», βασισμένο σε πραγματικά γεγονότα από αφήγηση του Μπάμπη Τσόκα και στο παραχθέν από το βιβλίο σενάριο, τα οποία ο σκηνοθέτης συχνά παραβίαζε για να εκνευρίζει το συγγραφέα. Από τη σύγκρουση αυτή των δύο κόσμων, αφενός του συγγραφέα-νομικού που τακτοποιεί τα γεγονότα με σειρά και σύστημα για να κερδίσει την υπόθεση και αφετέρου του καλλιτέχνη που με εμπνεύσεις της στιγμής άλλαζε σκηνές, αναπτύχθηκε μια δυνατή συγκρουσιακή φιλία.
Στο τρίτο υπέροχο ταξίδι της «Θυσίας» ο Μπάμπης μου ανέθεσε μία από τα ίδια. Να βρω χώρους, υλικά και ανθρώπους για τα γυρίσματα στη Μεσσηνία. Ο ίδιος με τον οπερατέρ Peter Ostlund θα ερχόταν στο Αεροδρόμιο Ε. Βενιζέλος την Πέμπτη 15 Φεβρουαρίου και θα τους έφερνα στην Καλαμάτα. Όμως τα πράγματα άλλαξαν ο Μπάμπης ήρθε νωρίτερα στην Πρέβεζα και από το Ε. Βενιζέλο παρέλαβα τον Peter και τη Nitza Kokoseous. Το βράδυ βρεθήκαμε στο Ξενοδοχείο «Γαλαξίας» της Καλαμάτας και δειπνήσαμε στο «Θίασο» κάνοντας το πλάνο των επόμενων ημερών.
Την Παρασκευή 16 Φεβρουαρίου επιλέξαμε τους χώρους με ποτάμι να κυλά νερό για να παραπέμπει στον ποταμό Καλαμά της Ηπείρου. Αποκλείσαμε το Νέδοντα ποταμό της Καλαμάτας γιατί δεν είχε νερό, Αποκλείσαμε τον ποταμό Πάμισο γιατί οι όχθες ήταν απότομες και καταλήξαμε στην Αλαγονία Ταϋγέτου, στο ποτάμι των Πηγών και το ποτάμι της Νέδουσας.
Το Σάββατο 17 Φεβρουαρίου στο ποτάμι των Πηγών Αλαγονίας γυρίσαμε τη ΣΚΗΝΗ «Μάχη στον Ποταμό Καλαμά». Μαζί μας ήταν οι Έλληνες φαντάροι Αναβιωτές του Φάνη Πρασσά και οι μαθητές του 3ου Λυκείου Καλαμάτας με τον καθηγητή τους Γιώργο Μαυρέα. Δύο Αναβιωτές ήταν ντυμένοι Ιταλοί με ρούχα που έφερε ο Φάνης Πρασσάς με τις οδηγίες χρήσης από τον ιδιοκτήτη των φορεσιών. Όλο το πρωινό δόθηκαν μάχες μέσα σε καπνούς, σε φωτιές και σε θέσεις άμυνας πίσω από αρμάκια-ταμπούρια αλλά και επιθέσεις. Το μεσημέρι η ΣΚΗΝΗ συνεχίστηκε στο ποτάμι της Νέδουσας όταν είχαν τελειώσει οι μάχες. Ο Σπύρος Κατσίρας (Ιερέας) καταφθάνει με τη μηχανή του από την Καλαμάτα. Καπνοί και φωτιές παίρνουν και δίνουν. Επικρατεί σιγή. Κάποια βογγητά ακούγονται εδώ και εκεί. Ο ιερέας με Πετραχήλι και θυμιατό ψέλνει Τρισάγια στους νεκρούς και δεήσεις υπέρ Υγείας στους τραυματίες στρατιώτες. Ένας νεκρός στρατιώτης κυλά στον ποταμό Καλαμά. Ο παραγωγός Αποστόλης Τάσσης που παρακολουθεί τα γυρίσματα από το πρωί, επιστρέφει στο πεδίο φέρνοντας από το χωριό σάντουιτς, τυρόπιτες, μπύρες, αναψυκτικά για τους εθελοντές. Το βράδυ όλοι οι εθελοντές είναι καλεσμένοι από τη Μεσσηνιακή Αμφικτυονία στην ταβέρνα «Βατουριώνα» για φαγητό με ζωντανή μουσική. Ο χώρος είναι κατάμεστος από κόσμο. Ο θόρυβος έντονος. Η περιποίηση αργή. Ο Peter αδημονεί θέλει να φύγει γιατί καθυστερεί το σερβίρισμα. Έχει δίκιο. Τελικά μας σέρβιραν. Αποδείχτηκε ότι η επιλογή αυτή για αρκετούς από εμάς δεν ήταν η κατάλληλη.
Την Κυριακή 18 Φεβρουαρίου σχεδιάστηκε εκτάκτως μια ΣΚΗΝΗ συνάντησης του Καστάνη (Ζερίτης) με Γερμανούς στρατιώτες, αναβιωτές του Φάνη Πρασσά. Αυτή πραγματοποιήθηκε στο «Αριστοτέλειο» της οδού Σπάρτης στην Καλαμάτα. Οι προετοιμασίες ξεκίνησαν από τις 10:00. Χρειαζόταν συσκότιση. Ο Ζερίτης έφερε κουρτίνες από το Μεσσηνιακό Σύλλογο και όχι μόνο. Ο Peter Ostlund κολλούσε γύρο από τα φώτα χαρτιά για να δημιουργηθεί κατάλληλος φωτισμός. Από μηχανής Θεός ο Αιμίλιος Γεωργουδιός άνοιξε το εμπορικό κατάστημα του, που ήταν δίπλα, και έφερε ρούχα και έντυσε τους θαμώνες του καφενείου. Ο συγγραφέας και σεναριογράφος Απόστολος Τάσσης διαμαρτυρήθηκε γιατί δεν υπήρχε στο σενάριο αυτή η σκηνή. Ο Μπάμπης τον έπεισε να παίξει και ο ίδιος. Τελικά έπαιξε και απέδωσε στο ρόλο του θαυμάσια. Από κοντά η σύζυγός του Γιολάντα να παρακολουθεί το γύρισμα από τη σκοτεινή μεριά του χώρου μαζί με εμάς. Ένα επεισόδιο ενός λεπτού στην ταινία, χρειάστηκε δουλειά ενός ολόκληρου πρωινού.
Το μεσημέρι συνεχίσαμε ΣΚΗΝΗ στη «Σπηλιά» του Αντιστράτηγου Κατσιμήτρου στο Αλβανικό Μέτωπο. Επιλέχθηκε μια σπηλιά στο χώρο της ιστορικής Ι.Μ. Βελανιδιάς. Εξασφαλίσαμε άδεια από την Ι.Μ. Μεσσηνίας. Ο Σπύρος Κατσίρας μας εξασφάλισε από τη συλλογή κειμηλίων που διαθέτει όπλα, κράνη, στολές, τηλέγραφο, τηλέφωνο, πυξίδες, κιάλια, υλικά εκστρατείας. Όλα εποχής 1940. Ο Γιάννης Γκούζος μας έφερε τραπέζια εκστρατείας, καρέκλες, τρίποδα αναλόγια. Επιτελικούς χάρτες ανασύραμε από το διαδίκτυο τους οποίους μεγεθύναμε και αναρτήσαμε στη «Σπηλιά». Ο Τάκης Βασιλόπουλος (Αέρας) αναδείχτηκε σε μεγάλο στρατηγό. Μας κατέπληξε με το παίξιμό του. Το προσωνύμιο «Στρατηγός Κατσιμήτρος» καθιερώθηκε. Το «Αέρας» πήγε περίπατο. Οι Αναβιωτές του Φάνη Πρασσά «Έλληνες Στρατιώτες» πλαισίωναν την Σπηλιά του Κατσιμήτρου, ο οποίος επικοινωνούσε με τον Πρωθυπουργό Μεταξά και τον Αρχιστράτηγο Παπάγο στην Αθήνα, στο υπόγειο του Ξενοδοχείου «Μεγάλη Βρετάνια». Τον επόμενο μήνα καταξιώθηκα να επισκεφθώ την πραγματική σπηλιά του Κατσιμήτρου στο Νομό Ιωαννίνων. Η δική μας καθόλου … δεν υστερούσε.
Τη Δευτέρα 19 Φεβρουαρίου είχαμε τη ΣΚΗΝΗ του Επιτελείου του Πρωθυπουργού Ιωάννη Μεταξά και του Στρατηγού Παπάγου. Αναζητήθηκαν χώροι σε όλα τα δημόσια κτήρια και ξενοδοχεία της Καλαμάτας που διέθεταν υπόγεια γραφεία. Επιλέξαμε αυτό του Ξενοδοχείου «ΕΛΙΤ». Ο ιδιοκτήτης Νικήτας Κάρτσωνας μας παραχώρησε με ευχαρίστηση το χώρο και μας πρόσφερε αναψυκτικά και ότι θέλαμε. Στο επεισόδιο διαμείφθηκε ο διάλογος Παπάγου και Μεταξά με τον Κατσιμήτρο. Στο επιτελείο του Παπάγου συμμετείχαν οι ανώτεροι Αξιωματικοί: Παύλος Κλάδης, Παναγιώτης Μίντζιας και ο τηλεφωνητής Δημήτριος Σιψάς. Το επιτελικό γραφείο στολίστηκε από κειμήλια του Σπύρου Κατσίρα και με εφημερίδες και επιτελικούς χάρτες εποχής. Στολές των αξιωματικών δάνεισε το Πολεμικό Μουσείο Καλαμάτας. Ο Peter διαμόρφωσε τον φωτισμό. Όλη την ημέρα ασχοληθήκαμε με αυτή σκηνή για γύρισμα στην ταινία δύο λεπτών. Εμείς που παρακολουθούσαμε τα γυρίσματα, μαθητεύαμε σκηνοθέτες.
Την Τρίτη 20 Φεβρουαρίου ο Μπάμπης ήθελε μια συμπληρωματική σκηνή από την οπισθοχώρηση του μετώπου, όταν ήδη οι Γερμανοί το 1941, είχαν μπει από το Ρούπελ στην Ελλάδα. Ήθελε και ένα στρατιωτικό όχημα να καίγεται για ντεκόρ. Το όχημα ευρέθηκε σε μια μάντρα. Ο ιδιοκτήτης μας το παραχωρούσε. Έπρεπε όμως να μεταφερθεί, να καεί στο χώρο των γυρισμάτων στον επιλεγέντα παραποτάμιο δρόμο του Νέδοντα Καλαμάτας και μετά να επιστραφεί στη μάντρα. Οι οικονομικές απαιτήσεις του μεταφορέα ήταν απαγορευτικές, έτσι το φλεγόμενο αυτοκίνητο δεν έπαιξε. Στο γύρισμα έπαιξε μία ομάδα της Σοφίας Δούση από τον Αθλητικό Σύλλογο «Παράδεισος».
Την Τετάρτη 21 Φεβρουαρίου έξω από το Ξενοδοχείο διαμονής «ΓΑΛΑΞΙΑΣ» της Καλαμάτας. παίχτηκε η ΣΚΗΝΗ ενημέρωσης του κοινού για τον πόλεμο από τις εφημερίδες της εποχής, που ανασύρθηκαν από το διαδίκτυο. Το βράδυ στην προβλήτα του ΝΟΚ Καλαμάτας, μετά από Άδεια που μας εκχώρησε το Λιμεναρχείο Καλαμάτας, γυρίστηκε η ΣΚΗΝΗ από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Τσέτες κυνηγούν και εξοντώνουν Έλληνες της Ιωνίας. Ένα μωρό η μητέρα του το ρίχνει σε μια βάρκα και σώζεται, η ίδια όχι. Αργότερα το κορίτσι αυτό θα πρωταγωνιστήσει στην ταινία.
Την Πέμπτη 22 Φεβρουαρίου στο ιστορικό ξενοδοχείο «REX» της Καλαμάτας έγινε μια λαμπρή τελετή, για να τιμήσουν η Μεσσηνιακή Αμφικτυονία και οι εθελοντές που έπαιξαν στην ταινία, το σκηνοθέτη Μπάμπη Τσόκα αλλά και τον οπερατέρ Peter Ostlund. Στην αρχή προβλήθηκε ένα δεκάλεπτο από την ταινία, το οποίο κατασυγκίνησε και καταχειροκρότησε το κοινό. Στην κατάμεστη αίθουσα μίλησαν για το σκηνοθέτη ο Πρόεδρος της Μεσσηνιακής Αμφικτυονίας κ. Αθανάσιος Βασιλόπουλος, Δήμαρχος Καλαμάτας, ο τέως Υπουργός Πολιτισμού και νυν πρόεδρος του «ΔΙΑΖΩΜΑΤΟΣ» Σταύρος Μπένος, ο Πρόεδρος της Ν. Κινηματογραφικής Λέσχης Καλαμάτας Αντιδήμαρχος Βασίλης Παπαευσταθίου και οι εθελοντές Χρήστος Ζερίτης και Σοφία Δούση. Στο τέλος η Μεσσηνιακή Αμφικτυονία και οι εθελοντές δεξιωθήκαν με τους τιμώμενους στο εστιατόριο «ΚΕΝΤΡΙΚΟ» της Καλαμάτας. Η εκδήλωση αυτή υπήρξε ελάχιστη αναγνώριση στο πρόσωπο του σκηνοθέτη Μπάμπη Τσόκα, ο οποίος προσέφερε αφιλοκερδώς στη Μεσσηνία Πολιτιστικές ταινίες, οι οποίες έκαναν το γύρο του κόσμου, με τις προβολές που οργάνωσε η Μεσσηνιακή Αμφικτυονίας συνεργαζόμενη με τους ανά τον κόσμο Μεσσηνιακούς Συλλόγους.
Τελευταία πράξη, οι μετακινήσεις από την Καλαμάτα στην αδελφή πόλη της Πρέβεζας του Μπάμπη Τσόκα για τη «Θυσία». Η πρώτη, αφορούσε την αποστολή των Αναβιωτών του Φάνη Πρασσά για να καλύψουν σκηνές από τα τεκταινόμενα των γυρισμάτων στην Πρέβεζα. Η δεύτερη, την «Καθαρά Δευτέρα» με την Άννα, τον Τάκη Βασιλόπουλο (Στρατηγό Κατσιμήτρο), τον Παναγιώτη Μίντζια (Επιτελικό), τους Πρωταγωνιστές Χρήστο Ζερίτη και Μυρτώ Καμβυσίδη και όλους τους άλλους πρωταγωνιστές και εθελοντές από την Πρέβεζα, αφορούσε τα γυρίσματα των τελευταίων ΣΚΗΝΩΝ. Τη συνάντησης όλων στο «Σαϊτάν Παζάρ» και το συμπόσιο στο αυθεντικό σπίτι του Καστάνη-Τσόκα. Τότε δεχτήκαμε την πλούσια φιλοξενία του Παραγωγού Αποστόλη Τάσση. Εκεί εντοπίσαμε πάλι συγκρούσεις σκηνοθέτη και παραγωγού. Ο πρώτος, παρόλη την ασθένεια του και έχοντας άγνοια κινδύνου, συνεπαρμένος, καινοτομούσε στα γυρίσματα και ο δεύτερος να χάνει τη μπάλα. Οι συγκρούσεις διασκεδάστηκαν, στο δείπνο που παρέθεσε ο Αποστόλης Τάσσης, με ένα επικό χορό με ζωντανή μουσική που χόρεψαν μαζί απρόβλεπτα, από περιοδεύοντες μουσικούς που μπήκαν στο μαγαζί. Σε αυτή τη σκηνή «νικήθηκαν της φύσεως-υγείας οι νόμοι». Η Τρίτη μετακίνηση, αφορούσε την υποστήριξη του Μουσικού Σχολείου Πρέβεζας από τη Μεσσηνιακή Αμφικτυονία, ως χορηγού της παράστασης που έδωσε το Σχολείο στο «Ρωμαϊκό Ωδείο Νικόπολης», την Παρασκευή 21 Ιουνίου, με το έργο «ΙΧΝΕΥΤΕΣ» του Σοφοκλή. Το έργο αυτό πρωτοπαίχτηκε τον Απρίλιο στο Διεθνές Φεστιβάλ Νεανικού Δράματος στην Αρχαία Μεσσήνη. Ο δεσμός του Μπάμπη Τσόκα με τη Μεσσηνία υπήρξε ο λόγος να γίνει αυτή η χορηγία. Άλλωστε το Μουσικό Σχολείο Πρέβεζας έπαιξε στη «Θυσία».
Εν κατακλείδι το Μπάμπη Τσόκα τον αναγνωρίζουμε ως «Ευπατρίδη» και «Φιλόσοφο» που μας δίδαξε αλτρουισμό, συνεργασία και αγάπη για την Ελλάδα ως συνεχιστής των Ηπειρωτών ευεργετών.